Đền Mẫu ở Chi Lăng - Hữu Lũng

Tạm ngừng viết về các đền ở thành phố Lạng Sơn mà chuyển hướng về khu vực Chi Lăng - Hữu Lũng, cố gắng gợi ít nhiều cảm hứng vậy.
Mà cũng lạ, sao cái đất Lạng Sơn khỉ ho cò gáy, xa mịt tít mù tận vùng biên ải, gió sương lạnh lùng này, mà hệ thống đền Tứ Phủ ở đây lại nhiều đến vậy, lại còn toàn là đền chính nữa chứ nhỉ? Các bạn cứ xem trong thần phả của hệ thống Tứ Phủ thì thấy, phải đến 50% các thánh nếu không sinh ra ở Lạng Sơn thì cũng lên đây đánh trận, cai trị, chiêu dân lập ấp, mở mang bờ cõi, mà ngày nay người ta gọi là "đi làm kinh tế mới".

Sau đây xin viết đôi lời về Đền Chầu Mười Mỏ Ba - Mỏ Ba Linh Từ (Đồng Mỏ Chi Lăng)
Ở đây, tôi không viết tên của Đền bằng chữ Hán nữa, vì không viết được. Nguyên do ở chỗ từ "Mỏ Ba" trong tên Đền lại là chữ Nôm, mà tôi thì chưa tìm được phần mềm soạn thảo chữ Nôm. Tấm bia trước sân đền thể hiện đúng điều này.



Mỏ Ba Linh Từ

Về sự tích Chầu Mười, chủ yếu tham khảo được từ bản văn Chầu Mười Đồng Mỏ mà thôi, chứ ngay cả những người dân địa phương nơi đây cũng không còn nhớ hơn được những gì trong Văn đã nói. Về chính sử, do ngày xưa chính quyền trung ương và địa phương xa cách, đi lại khó khăn, phương tiện ghi chép, truyền bá thiếu thốn, chủ yếu là truyền miệng nên việc thất lạc lịch sử là hiển nhiên, đành phải chấp nhận những gì ít ỏi còn lại và phỏng đoán thêm ra mà thôi.



Cảnh đền Chầu Mười Mỏ Ba

Ai lên Đồng Mỏ Chi Lăng
Nhớ người nữ kiệt cứu dân tiền triều
Nước non gặp vận hiểm nghèo
Chầu Mười Đồng Mỏ sớm chiều xông pha
Vốn người sinh quán Mỏ Ba
Cần lao nối dõi nghiệp nhà đao cung
Gặp thời Thái Tổ trung hưng
Theo vua dẹp giặc Liễu Thăng hàng đầu

Ở đây xin bình luận một chút:
1. Có thể khẳng định Chầu Mười Đồng Mỏ sinh ra ở vùng Mỏ Ba - Đồng Mỏ (ngày nay là xã Hòa Bình - huyện Chi Lăng), vào cuối thế kỷ XIV, đầu thế kỷ XV (vì chiến thắng Chi Lăng - Xương Giang chém chết tướng giặc Liễu Thăng và tiêu diệt gần 10 vạn quân Minh xảy ra vào mùa thu năm 1427. Khi ấy Chầu Mười chắc đang tuổi thanh niên hăng hái xông pha, nên bà có thể sinh ra vào những năm 1400).
2. Chầu Mười là người dân tộc thiểu số, nhiều khả năng là người Tày. Vì khu vực đó ngày nay cũng chủ yếu là người Tày sinh sống.
3. Một số tài liệu, bài viết về Chầu Mười, nói rằng gia đình bà có truyền thống đao cung, võ nghệ, là dựa vào lời Văn. Theo tôi không hẳn vậy, bởi lẽ, cộng đồng các dân tộc thiểu số ở miền rừng núi lúc ấy sinh sống vẫn còn dựa vào săn bắn, hái lượm là chủ yếu. Vậy thì việc nhà nào cũng có cung nỏ, dáo mác là điều dễ hiểu. Hơn nữa, trong cuộc sống, đấu tranh với thiên nhiên, giặc dã, phụ nữ miền núi mạnh mẽ, xốc vác hơn là phụ nữ miền xuôi, đó là do sức khỏe, sự rèn luyện và cách suy nghĩ đơn giản, không bị ảnh hưởng của Nho giáo. Vậy thì việc Chầu Mười có thạo săn bắn, cung nỏ trước là để kiếm cái ăn, sau là bảo vệ gia đình khỏi dã thú, trộm cướp, bình đẳng với các anh em trai của mình là điều rất bình thường, không hẳn là chuyện gì cung đao to tát.
4. Trong Khởi nghĩa Lam Sơn nói chung và Chiến thắng Chi Lăng - Xương Giang nói riêng, Lê Thái Tổ được sự hậu thuẫn, giúp đỡ, ra công rất lớn của cộng đồng các dân tộc thiểu số ở Lạng Sơn, Lào Cai, Thanh Hóa, Nghệ An, v.v.. nhưng trong chính sử để lại, ít thấy chép về những chi tiết này, làm người sau rất vất vả khi tìm hiểu về truyền thống cha ông xưa.

Vua sai trấn giữ các châu
Khắp hòa xứ Lạng địa đầu Giang Sơn
Giặc Minh quen thói bạo tàn
Mưu đồ xâm lấn biên cương bạo tàn
Lệnh truyền hiệu triệu các châu
Sơn trung các tướng nghe chầu ra binh
Mười đông chiến lược tung hoành
Dẹp tan giặc dữ triều đình phong công
Rước Chầu trở lại sơn trung
Giúp dân lập ấp trong vùng Mỏ Ba
Đức tài đã dậy gần xa
Bản mường cao lũng trẻ già đội ơn



Cung công đồng Đền Chầu Mười với tượng Ngũ Vị Tôn Quan, bức hoành phi "Quốc hương thiên cổ"

Về cảnh chiến trận, trong Văn không nói nhiều, chỉ có bấy nhiêu thôi. Ở một số tài liệu, có miêu tả cảnh Chầu ra trận, đánh nhau với giặc, thực ra không phải. Đó chỉ là cảnh Chầu khi đã thành thần, hiển lộ oai linh, thênh thang dạo chơi sông bể hải hồ mà thôi.

Nửa đêm giờ Tí hiện ra
Áo vàng phất phới khăn hoa dịu dàng
Lưng đeo kiếm bạc cung vàng
Cưỡi trên mình ngựa hiên ngang oai hùng
Đêm thanh bẻ lái giữa dòng
Lạng Giai, Bản Thí, Kỳ Cùng, Lạng Sơn



Xin Chầu tha tội, con chụp trộm Bà qua khe cửa, trên còn có bức đại tự "Nam Thần nữ chúa"

Rất hay là, khi không có chính sử, ta soi vào thơ ca, hò vè. Khi không có thơ ca, hò vè, ta nghe người già kể chuyện, rồi tự mà ngẫm nghĩ, phỏng đoán, để có sự thấm hiểu cho riêng mình. Lắm khi việc thánh mà phải dùng chuyện đời để hiểu, dễ đâu nào.
Đoạn văn trên chính là tiêu chuẩn của lễ nghi lúc hầu đồng thờ phụng Chầu Mười. Tức là khi hầu phải có áo vàng tha thướt, khăn hoa dịu dàng, kiếm bạc lấp lánh, cung vàng oai nghiêm. Khi cưỡi ngựa, lúc chèo thuyền, khi lên Bản Thí, lúc miền Tam Thanh.



Không hiểu có tự bao giờ, si già tỏa bóng trước sân.

 

Cám ơn bạn về những bài viết. Rất mong được đọc nhiều bài viết của bạn hơn nữa, Mình rất thích cách viết của bạn kèm theo những lời bình của bạn

 

Cám ơn Mai_hồng_mat_biec : Đền Chầu đẹp quá,bạn viết bài giải thích rất rõ ràng tường tận, câu văn gãy gọn thanh nhã lịch sự nghiêm trang, cám ơn bạn, mong bạn có nhiều đóng góp cho diễn đàn được chiêm ngưỡng nhé.,.

 

lầu cô mười

đường lên đền cô chín thượng rồi tới đền chầu

đền cô chín thượng ngàn

gian công đồng , chầu sơn trang và cung trần triều

 

Một bài viết ngắn, đọc rất hay và ko mang tính chất nhàm chán, bài văn mạch lạc, súc tích. Cảm ơn chủ topic rất nhiều, mong bạn sẽ đăng tải nhiều hình ảnh và bài viết về các đền phủ trong điện thần tứ phủ hơn nữa lên diễn đàn để mọi người đc tìm hiểu và tham khảo. Mong đc đọc những bài tiếp theo của bạn. Thân.

 

thật không biết nói gì hơn! đẹp quá!............................................................

 

Đền Chầu Năm Suối Lân - Suối Lân Linh Từ

Đền Chầu Năm Suối Lân ngay bên đường Quốc lộ 1A, nhìn ra Cầu sông Hóa. Thần chủ đền là Chầu Năm, một trong những vị thánh Tứ Phủ có xuất xứ, hộ khẩu tại đất Xứ Lạng xa xôi này.
Vì blog Mantico đã có bài viết chi tiết về Chầu Năm Suối Lân rồi, nên ở đây đành đề cập tới Đền Chầu theo một cách khác vậy. Người bản xứ thì không nói, nhưng với khách thập phương, cứ yên tâm rằng với tấm biển như dưới đây thì khỏi cần nhấp nhổm sợ lạc đường hay lỡ trớn.



Đền nằm ngay bên bờ một con suối nhỏ, gọi là suối Lân, chảy ra sông Hóa. Chính là: "Con suối nhỏ xuôi về Hữu Lũng, đàn cá vàng lơ lửng dưới khe...". Trước đền là một dãy hàng quán, bán mấy thứ đồ nông thổ sản, nhưng chủ yếu là thớt nghiến, để khách hành hương mua về làm quà xứ đồng rừng cho bà con ở nhà.



Một điều đặc biệt là các cung văn ở đây hầu hết là các bà cụ cao niên, đáng kính. Nghe văn các bà hát tuy không lên bổng xuống trầm như Văn Trung, Thanh Long, nhưng có nỗi buồn buồn ê a riêng biệt, làm cho người đi lễ tự dưng có những cảm xúc trầm lắng khôn tả. Điều này cũng mang lại cho Đền những nét đặc trưng không đâu có được.



Ban Công đồng thờ tượng Ngũ Vị Tôn Quan

Tứ phủ vạn linh thùy chiếu giám
Bách thần thiên thánh hộ chư phương



Ban thờ Chầu Năm Suối Lân, trên cao là Tam Tòa Thánh Mẫu

Thánh Mẫu Suối Lân linh sơn thủy
Nhật Nguyệt quang chiếu tâm thập phương

Đứng trước sân nhìn vào cung chính thì bên trái là cung Cô Năm Sơn Trang, trước cửa đề "Cô Suối Lân"



Ban thờ Cô Năm Sơn Trang - Sơn Trang Tiên Ngũ Động

Ban thờ Cậu ở phía bên phải cung chính

 

hơ ! đẹp quá đi mất, bg mới đi hết đc các đền đây???

 

khó quá điều kiện k cho phép

 

đền chầu năm và đền chầu mười
cùng 1 vệt lạng sơn
chú cứ nói như chưa đi bao h ấy???

 

祠靈??
tặng các cậu chữ chuẩn ạh



---------- Post added at 10:54 AM ---------- Previous post was at 10:54 AM ----------

祠靈
tặng các cậu chữ chuẩn ạh

 

Đền Quan lớn Đệ Nhị Giám sát - Giám Sát Linh Từ - 監 察 靈 祠

Về nguồn gốc xuất xứ, có tài liệu nói Quan lớn Đệ nhị Giám sát có nguồn gốc thiên thần (dòng Thượng Thiên), phụng chỉ Thượng Đế xuống trần gian trấn giữ Thượng Ngàn.

Thượng ngàn giám sát quản cai
Thông chỉ thiên địa khâm sai đại thần
Phép màu giá võ đằng vân
Trừ tà sát quỷ cứu dân phen này…

Có tài liệu lại nói Ông vốn là con trai thứ hai của Vua Cha Bát Hải Động Đình (dòng Thoải Phủ), đầu thai vào một gia đình thân vương quý tộc, khi hết mệnh trần, về chầu Thiên Đình, được thượng đế giao quyền cai quản sơn lâm, thượng ngàn.

Sai xuống hạ giới làm quan
Sinh vào quý tộc hiền lương đức lành
Vừa năm Ất Dậu thai sinh
Mồng ba tháng một đã sinh ra người
Tuổi vừa ba, bốn đi chơiVăn thi phú lục mọi tài mọi ngoan
Song đường mừng rỡ yêu đương
Rằng nhà có phúc kẻ thương người vì
Chẳng ngờ thượng đế đến kỳ
Mồng ba tháng một một khi giờ Dần…

Hiện nay, nhiều nơi tổ chức Tiệc Quan lớn Đệ Nhị Giám sát vào ngày Mười tháng Một (tháng Mười Một)[1]. Nhưng trong văn như ở trên lại nói Đản Nhật của ông là ngày mồng Ba tháng Một.

Như vậy, về nguồn gốc xuất xứ và Đản Nhật của Quan lớn Đệ Nhị còn có chỗ chưa đồng nhất. Tuy nhiên, có thể khẳng định rằng phạm vi chức trách của Quan lớn Đệ Nhị là quản cai Thượng Ngàn. Và thường là các vị thánh hàng đệ nhị đều thuộc về dòng Nhạc Phủ - Thượng Ngàn.

Quan lớn Đệ Nhị Giám Sát được thờ ở hai nơi chính, một là Đền Quan Giám Sát - Giám Sát Linh Từ ở xã Tân Thành, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn là nơi Quan trấn giữ miền Sơn Lâm, hai là Đền Quan ở Phố Cát - Thanh Hóa là nơi quan từng giáng hạ dạo chơi.

Ở Lạng Sơn, Đền Quan Giám Sát và Đền Chầu Lục đều nằm ở xã Tân Thành, huyện Hữu Lũng. Kể từ Đền Chầu Năm Suối Lân, đi tiếp trên Quốc lộ 1A theo hướng về Hà Nội khoảng chục cây số nữa là thấy tấm biển chỉ dẫn (phía bên trái) lối vào Đền Quan Giám Sát và Đền Chầu Lục. Có điều nếu bà con đi xe ô tô thì phải gửi ngoài bãi rồi tăng bo xe ôm vào Đền. Đường đi qua con sông Hóa, ngày nay người ta đã bắc cây cầu bê tông nho nhỏ.

Đền có cung chính rất rộng lớn, đâu như năm bảy gian gì đó, phía bên ngoài có Lầu Cô và Cậu Bé Cây Mít. Trong Đền có rất nhiều hoành phi câu đối, đồ thờ to đẹp do khách thập phương cung tiến.

Điện chính của Đền Quan Lớn Đệ Nhị



Nhìn kỹ trên nóc đền, có tấm biển Giám Sát Linh Từ



Phía trước đền có rất nhiều câu đối, dưới đây là một số cặp

Tư dĩ dân tình kiến tạo từ vĩnh hảo
Ân thâm thánh độ phục chế cảnh trang nghiêm

Thánh đức quang minh anh linh thiên cổ điện
Thần công hiển hách bảo hộ nhất phương dân

Thiên định thánh đường tiền giang ngư thủy đa bất tận
Địa danh thần tích hậu lâm thảo mộc bảo trường tồn

Ban công đồng thờ tượng Ngũ Vị Tôn Quan trên có bức hoành phi 鑒 察 靈 慈



Đôi câu đối
Lão ấu thiếu thanh quốc Việt nhất tâm cầu
Thanh Tra linh từ sứ lưỡng vạn đại linh

Một điều lạ là trên tấm hoành phi kia người ta dùng chữ "Giám" nghĩa là "soi xét" thay cho chữ "Giám" trong từ "Giám Sát" thông thường và dùng chữ "Từ" trong "Từ Bi" thay cho chữ "Từ" nghĩa là Đền.

Bên phải là ban thờ Chầu Đệ Nhị, bên trái là Tòa Sơn Trang





Hình như trong các đền thờ của Đạo Mẫu Việt Nam, các vị thần thánh cùng thứ bậc thường đi với nhau. Ở Đền Chầu Năm thì có Cung thờ Cô Năm. Ở Đền Quan Đệ Nhị thì có Ban thờ Chầu Đệ Nhị...

Trung điện là ban thờ Vua Cha Ngọc Hoàng - Hoàng Thiên Cao Ngự



Nếu căn cứ vào ban thờ Vua Cha Ngọc Hoàng với tượng thờ Vua Cha và hai quan tả hữu Nam Tào, Bắc Đẩu, trên đầu treo bức hoành phi Hoàng Thiên Cao Ngự thì có thể thấy ở đây người ta cho rằng Quan lớn Đệ Nhị Giám Sát là con của Ngọc Hoàng Thượng Đế.

Đôi câu đối
Trí dũng tài cao uy thanh tra giám sát
Minh công sát xứ linh hiền thượng đẳng thần

Bên phải là cung Trần Triều, bên trái là Ngai Thờ





Đức ân hoàng tộc

Hậu cung là Ban thờ Quan lớn Đệ Nhị Giám sát



Hoành phi
Giám sát thượng đẳng thần

Câu đối
Thiên ban giám sát chí đức minh công sát
Địa giao thanh tra tài danh công minh sứ

Hai bên là ban thờ Tứ Phủ Ông Hoàng. Bên trái là ông Hoàng Đôi, ông Hoàng Bơ, bên phải là ông Hoàng Bảy, ông Hoàng Mười





Ngoài sân là lầu Cô, Lầu Cậu





Lầu Cậu Bé Cây Mít

Trong bài, ngoài những ảnh moi_hong_mat_biec tự chụp, có sử dụng một số ảnh của bạn Trang Đồng Mỏ và tham khảo từ diễn đàn lichsuvietnam.

[HR][/HR][1] Ngày trước mười hai tháng trong năm theo thứ tự gọi là: Giêng, Hai, Ba, …, Mười, Một, Chạp.

 

em cũng mới đưa khách đi lễ đền Chầu, suối giờ bẩn lắm... hu

 

hic , đấy là cảnh chung của các con sông có nhắc đến trong văn chầu mà
" con sông thương , nước chảy trong veo " nhưng giờ đâu còn , chỉ còn con sông thương toàn ni lông , nước thải ô nhiễm
lạy ngài ban phép màu cho mọi vật trở lại với sự trong lành , yên bình của nó

 

Sao không thấy các bác viết tiếp nhỉ?

 

ât di đà phạt ! canh tien nguêoì cũng là tiên

 

A Di Đà Phật _()_

 

đền Mẫu Hữu Lũng thật là đẹp

 

a di đà phật lạy chầu, con sám hối chầu con chưa có dịp được bái yết cửa chầu. a di đà phật

 

Ngày tiệc của Quan Đệ Nhị vào 20/11 âm.