Bài viết : Y LINH
Theo quan niệm thông thường,người ta hay nói âm nhạc giúp cho người hầu đi vào trạng thái bốc đồng , nhưng chúng tôi nghĩ không phải như vậy
Nhạc Chầu văn được coi là nhạc thiêng vì theo lệ chỉ được chơi dâng Tứ phủ . Vậy nói lúc tiếng nhạc cất lên thì liệu khoảng không gian có trở thành linh thiêng được không ? Liệu Chầu văn có biến một bàn thờ nguội lạnh thành một nơi hội tụ của thế giới thần thánh hay không ? Chúng tôi nghĩ là có thể khẳng định điều đó
Nếu chúng ta hỏi một người là họ nghĩ gì về nhạc hầu đồng , thường họ hay nói đến tính chất say đắm lòng người hoặc mê hoặc lòng người Ngoài những khoảnh khắc tương đối giầu về mặt tiết tấu , nói chung nhạc chầu văn là loại nhạc thiên về giai điệu chứ không phải thiên về tiết tấu . Nếu chúng ta nhớ lại hai khái niệm bốc đồng và ngây ngất là hai khái niệm đối địch nhau theo Gilber Rouuget , nhiều khi không biết nên xếp người hầu đồng vào khái niệm nào . Rất nhiều lúc trong buổi lễ , tôi có cảm giác là người hầu đồng lắng tai mà không nghe thấy , nhìn mà không thấy , trạng thái này gần với trạng thái ngây ngất hơn là trạng thái bốc đồng
Trước buổi hầu, lúc ông thầy ( Thường do cung văn đảm nhận ) bắt đầu làm lễ cũng . Không mộ ai được đến quấy rầy kể cả nếu muốn hoàn tất trang trí điện thờ . Lời khấn và nhạc bắt đầu tạo khoảng không gian linh thiêng để chuẩn bị buổi hầu
Lúc cúng xong mọi người vội vàng hoàn tất chuẩn bị và yên vị xung quang chiếu hầu. Cung văn chính đánh vào tiếng trống tiếng chuông. Buổi hầu đồng bắt đầu , và từ đó nhạc được chơi không ngừng nghỉ cho đến hết
Nếu không có điện thờ tứ phủ, người ta có thể hầu Thánh ở chùa cúng Phật hoặc tại nhà tư mặc dù ban thờ không đầy đủ tượng và tranh của điện thần . Nhưng không thể nào có cuộc hầu mà thiếu nhạc và hát , kể cả những lúc khó khăn
Âm nhạc là một môn nghệ thuật thời gian, tính chất này vô cùng hòa hợp với tính chất khoảnh khắc và ảo của hiện tượng nhập hồn . Việc cung văn phải đàn và hát liên tục để không có mộ khoangr trống trải của sự im lặng mang ý nghĩa cực đặc biệt : SỰ hiện diện âm nhạc đảm bảo sự tồn tại của không gian linh thiêng và tạo điều kiện cho các linh của Thánh tập trung lại trong khoảng không gian đó , hoặc ta có thể nói là một cách duy vật hơn là những người đi lễ và người hầu cần có tiếng đàn tiếng hát . Và đàn hát là nhân tố tạo nên một môi trường thích hợp cho buổi lễ và đẩy mạnh hơn khả năng giao lưu với thần linh của người hầu . Lúc các cung văn hát văn thờ , chỉ cần tiếng đàn nguyệt cất lên và tiếng hát văn là đủ để cacsd thánh về chứng văn cho nhà Đền
Theo chúng tôi, điều này chứng tỏ vai trò quan trọng của hát văn là tạo nên một không khí ấm nhạc linh thiêng để buổi hầu đồng được diễn ra trong không khí đó
Vậy cung văn phải sử dụng phương pháp gì để đảm bảo được nhiệm vụ phức tạp đó ? Khi được hỏi họ trả lời rất đơn giản : Nhạc , Lời, Đàn , Hát và nhạc cụ gõ
Trích tìm hiểu Tín ngưỡng và âm nhạc Chầu văn – Tác giả Y Linh
Diễn Đàn Hát Văn Việt Nam : www.hatvan.vn
