Tìm hiểu thần tích Ông Hoàng Đôi

Theo truyền thuyết thì Ông Hoàng Đôi là người Mán có công đánh giặc bảo vệ dân lành. Trong văn ông Bẩy mô tả Ông Hoàng Đôi có công đánh trận cùng ông Hoàng bảy. Chính vì vậy mà người ta còn gọi Ông Hoàng Đôi là Ông Hoàng Đôi Bảo Hà. Trong văn ông bảy có câu rằng:

"Doanh trung thương có hai hoàng vào ra
Quan Hoàng Bảy Bảo Hà chính vi
Cùng tướng công Đệ Nhị Hoàng Hai
Can qua dâu bể biển đời...”​

Ông Hoàng Đôi không phải là Quan Triệu Tường

Trong xứ Thanh Hóa thì lại đồng nhất Quan Hoàng Đôi với quan Triệu Tường. Tuy nhiên theo quan điểm của cá nhân tôi thì không đúng vì những lý do sau:
-Thứ nhất: Quan Hoàng Đôi giáng trần cùng thời với quan Hoàng Bẩy bảo Hà, điều này được khẳng định trong bản văn ông Hoàng Bẩy như sau:

​

“Quan Hoàng Bẩy Bảo Hà chính vị
Cùng tướng công đệ nhị Hoàng Đôi
Can qua dâu bể biến dời
Anh hùng xưa đã ra người cung tiên”​

Mà theo truyền thuyết kể lại thì Quan Hoàng Bẩy giáng trần vào cuối đời Lê niên hiệu Cảnh Hưng (1740 - 1786). Thời đó khắp vùng Quy Hóa gồm Châu Thủy Vĩ và Châu Văn Bàn (thuộc Lào Cai bây giờ) luôn bị giặc vùng phương Bắc tràn sang cướp phá, giết hại dân lành. Trước cảnh đau thương tang tóc ấy, tướng Nguyễn Hoàng Bẩy được triều đình giao trọng trách khởi binh dẹp loạn vùng biên ải. Đội quân của ông tiến dọc sông Hồng đánh đuổi quân giặc, giải phóng Châu Văn Bàn và củng cố xây dựng Bảo Hà thành căn cứ lớn. Trong một trận chiến không cân sức với quân giặc, ông đã anh dũng hy sinh, thi thể ông trôi theo sông Hồng tới Bảo Hà thì dạt vào bờ. Nhân dân trong vùng đã vớt, an táng thi thể ông và lập đền thờ tại đây để ghi nhớ công đức to lớn của ông.
-Thứ hai: Quan Triệu Tường không giáng trần cùng thời với ông Hoàng Bẩy Bảo Hà. Điều này được khẳng định trong bản văn Quan Triệu Tường:

​

“Việt sử chép đời Lê Thái Tổ
Đức Nguyễn Kim phò chúa an dân
Sinh ông Hoàng Triệu trung thần
Đã hay kinh sử lại nhuần binh thư”
...
“Quan Triệu ngài vâng lệnh bài sai
Đề binh mã ra ngoài Bắc trấn
Vận thần toán bày binh bố trận
Mạc thế cùng chiếu cuốn thu quân
Nẻo Cao Bằng, Mạc chúa ẩn thân”​

Trước hết có thể thấy về sự tích thì ông Hoàng Triệu là con trai của Nguyễn Kim (1468 – 1545), ông tham gia vào công cuộc Phù Lê Dẹp Mạc ở những giai đoạn khi nhà Mạc rút lên Cao Bằng cát cứ, giai đoạn lịch sử này ứng với khoảng thời gian những năm 1620. Và cho đến khi nhà Mạc thực sự chấm dứt thì cũng chỉ vào năm 1677. Như vậy xét về mặt lịch sử Quan Hoàng Triệu phải giáng trần trước Quan Hoàng Bẩy Bảo Hà, không thể là anh em của Quan Hoàng Bẩy Bảo Hà được. Do vậy nếu coi Quan Hoàng Triệu là Quan Hoàng Đôi thì sẽ không phù hợp như trong bản văn ông Hoảng Bẩy:

“Cùng tướng công đệ nhị Hoàng Đôi
Can qua dâu bể biến dời”​

- Thứ ba: Dựa trên quan điểm về Tín ngưỡng Tứ Phủ thì vị trí thứ hai trong hệ thống thần linh sẽ thuộc về Nhạc Phủ, ví dụ như Quan đệ nhị, Chầu đệ nhị, Cô đôi, Cậu đôi. Vậy thì Quan hoàng đôi phải thuộc về Nhạc phủ, tuy nhiên lịch sử về Quan Triệu Trường cũng như đền thờ của ngài lại cho thấy ngài không thuộc về Nhạc phủ. Đây là một lý do nữa để khẳng định Quan Triệu Tương không phải là Quan Hoàng Đôi.

Như vậy quan Hoàng Đôi thực sự là người Mán, đền thờ ở Cẩm Phả. Ông tham gia trận đánh trên thượng ngàn và đền thờ của cũng được thờ ở trên vùng thượng ngàn cùng với ông Hoàng Bảy, như vậy ông thuộc Nhạc Phủ (ngôi đệ nhị) là hợp lý. Trong bản văn ông Hoàng Đôi cũng nhắc đến địa danh Bảo Hà, điều này cho ta sự liên hệ tới quan Hoàng Bẩy Bảo Hà, dưới đây là bản văn ông Hoàng Đôi:

​

“Bảo Hà coi chốn rừng xanh
Thổ Nùng Thổ mán phục tình làm tôi
Sắc phong chính hiệu Hoàng Đôi
Mười hai cửa bể mọi nơi đi về”
​

Hầu giá Quan Hoàng Đôi

Ngài ngự áo xanh lá cây theo sắc phong của bốn phủ, chít khăn mỏ rìu, mặc áo trấn thủ, đi mạng chéo, đi ghệt tay và ghệt chân, múa hèo. Sau khi làm lễ khai quang, Ngài đi hèo ngự tọa, hiến tửu, nghe thơ, ban phát lộc tài. Trước đây chỉ những đồng cựu, chủ nhang, đồng đền, đạo trưởng mới hầu Ngài.

Có quan điểm cho rằng trước kia không mấy ai hầu Ông Hoàng Bẩy mà chỉ hầu Ông Hoàng Đôi. Sau này thì người ta hầu Ông Hoàng Bẩy là chủ yếu và ít khi hầu Ông Hoàng Đôi hơn. Người ta thường hầu một trong hai ông vì hai ông đánh giặc cùng với nhau nên ở cùng một đền trên Bảo Hà.

Đền thờ Quan Hoàng Đôi (Cẩm Phả)

Đền Ông Hoàng Đôi ở Cẩm Phả là đền tư, còn gọi là đền Hoàng Đôi Bảo Hà, vì đền này rước ông Hoàng Đôi từ trên Bảo Hà về thờ. Thủ nhang lập ra ngôi đền tư này là cụ đồng Nhâm.

Văn Quan Hoàng Đôi – Bản văn

Hoàng Đôi đem quân lên ngàn
Đùng đùng súng nổ dậy vang khắp trời
Sớ văn tấu thỉnh khuyên mời
Thỉnh Hoàng linh ứng ngự chơi đền này
Quan Hoàng vạn phép trong tay
Tam sanh sửa lễ khi nay khẩn cầu
Ai thời căn số phải hầu
Lập đàn thỉnh bóng, quy đầu làm tôi
Thánh Hoàng hoá phép trên trời
Hải môn bốn bể khắp nơi quyền hành
Bảo Hà coi chốn rừng xanh
Thổ Nùng Thổ mán phục tình làm tôi
Sắc phong chính hiệu Hoàng Đôi
Mười hai cửa bể mọi nơi đi về
Con vua Bát Hải thuỷ tề
Long thần Hoàng cưỡi đi về sớm khuya
Bấy giờ có sớ dâng lên
Vua Cha giáng chỉ hạ truyền phán ra
Kíp ngay diệt lũ yêu ma
Thánh hoàng đội lệnh bước ra sân rồng
Ba quân, lĩnh ấn công đồng
Kiếm thiêng ra phép thần thông xoay vần
Trên trời nổi trận phong vân
Sai lôi lôi giáng tối tăm mịt mờ
Pháp màu biến ứng thần cơ
Quỷ tan tà tán bấy giờ thu lôi
Chiêng kêu, trống đánh ba hồi
Thượng đường mở hội đón người lên công
Vua cha ban sắc tặng phong
Càng thêm tối tú oai hùng uy quang
Tiểu tôi bái lạy đức Hoàng
Dám xin soi xét trần gian lỗi lầm
Hoàng về giáng lưu ân
Khuông phù đệ tử thiên xuân thọ trường
[h=3]Văn Quan Hoàng Đôi – Bản 2[/h]Hoàng Đôi lại sinh ra sau (2 lần)
Anh linh giáng thế ngự đồng hôm nay
ông về đồng ra tay chấp chính kỷ cương.
Cầm cân nảy mực sửa sang cõi phàm
Chốn long nghỉ quyền quan chính ngự
Cảnh thuyền rồng tiên nữ chèo qua.
Quan ông dưỡng dục trên bờ
Khắp dòng sông ấy ông ngự thật là vui
Thỉnh mời đệ nhị ông Hoàng
Thống trị thiên hạ mọi nơi xa gần.
Thỉnh mời ông Hoàng đế tinh quân
Đệ Nhị ông ở rừng xanh ngự về
Vốn xưa ông Ngự thiên đình
Quyền cai các vị liệt tinh thiên tài.
Số tinh, số tử ở đời
Tay ông biến phép chẳng sai số nào
Quân cai văn võ thiên tào
Khi trong bệ ngọc, khi vào toà sen
Thông minh trí tuệ trăm đường
Quyền ông cai quản chẳng nhường chi ai.
Ra uy cập vũ thu am
Tự nhiên dựng nước đi tuần cõi xa

Văn mời nước:
Hỡi cô chuốc rượu vậy thời nơi nao
Tề tay tiên chuốc chén rượu đào
Dâng lên là lên cúng Mẫu
Dâng vào tiên thánh Hoàng sơi.
Đệ nhất tuần sơ, ông đã hiểu rồi
Đệ nhị tuần á, chúc chén rượu đầy.
Các cô dâng lên cúng Mẫu
Các cô dâng vào tiên thánh Hoàng sơi.
Đệ nhất tuần sơ, đệ nhị tuần á, đệ tam tuần chung
Các cô dâng lên cúng Mẫu
Các cô dâng vào tiên thánh Hoàng sơi.​